Circulaire economie in het businessmodel voor duurzame ontwikkeling

De term “businessmodel” is relatief nieuw. Voorheen werd het onderwerp marginaal behandeld, maar sinds het begin van de 20e en 21e eeuw wordt er op grotere schaal onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Het gebeurde toen er een poging werd gedaan om gemeenschappelijke kenmerken van ondernemingen te vinden die zorgden voor een permanente groei van de waarde van het bedrijf.

Aanvankelijk probeerde het onderzoek te definiëren wat bedrijfsmodellen zijn – ze moesten een combinatie zijn van de ontwikkelingsstrategie van een bedrijf en een geschikte organisatie van processen, bevorderlijk voor de implementatie van deze strategie. Maar tegenwoordig wordt het op een iets andere manier gezien. Het bedrijfsmodel is volgens Osterwalder en Pigneur een reeks strategische beslissingen die bepalen hoe een organisatie waarde creëert, communiceert en vastlegt via interne activiteiten en relaties met belanghebbenden, waaronder leveranciers en klanten.

Om dit te bereiken, heeft het bedrijf een passende strategie nodig, gebaseerd op het verzamelen van middelen die in een later stadium worden omgezet in een eindproduct dat een bron van inkomsten is voor het bedrijf en tegelijkertijd iets waarop de relatie bedrijf-klant is gebouwd. De essentie van het moderne economische systeem is de vermenigvuldiging van het kapitaal veroorzaakt door de toename van de hoeveelheid gebruikte hulpbronnen en hun snellere circulatie in het productieproces. Voorwaarde voor het functioneren van een dergelijk systeem is het opnemen van nieuwe gebieden, het zoeken naar nieuwe bronnen van energie, grondstoffen, human resources of het stimuleren van technologische vooruitgang [1].

Bron: https://unsplash.com/photos/3rNvnnO7avY

De periode van wereldwijde industrialisatie werd gekenmerkt door toenemende efficiëntie in het gebruik van materialen en energie. Sinds het begin van de 20e eeuw was er een significante afname van de energie-intensiteit (0,68% per jaar) en materiaalintensiteit (zelfs 1% per jaar) waar te nemen. Dit heeft echter niet bijgedragen aan een vermindering van het verbruik.

Opgemerkt wordt dat economische groei, die tot dusver werd gezien als een universele maatregel om alle moeilijkheden op te lossen, nu de bron van de grootste problemen ter wereld. De groeinoodzaak wordt bepaald door het economisch model, dat neerkomt op een constante toename van het tempo en het volume van productie en consumptie. Dit leidt tot een aantal negatieve gevolgen, waaronder uitputting van natuurlijke hulpbronnen, vermindering van biodiversiteit of het ontstaan ​​van groeiende afvalstromen

Het lineaire model van economische groei (nemen – gebruiken – weggooien) waarop in het verleden werd vertrouwd, is niet langer geschikt voor de behoeften van moderne samenlevingen in een geglobaliseerde wereld. Het meest populaire model is tegenwoordig het circulaire economiemodel, waarover steeds meer publicaties verschijnen, waar veel over gesproken wordt en dat ook een soort voorbeeld van verantwoord ondernemen aan het worden is [2].

Bron: https://unsplash.com/photos/SLIFI67jv5k

Circulaire economie is een soort economie waarin de waarde van producten, materialen en hulpbronnen zo lang mogelijk behouden blijft en het ontstaan ​​van afval tot een minimum wordt beperkt. In deze betekenis kan het worden gedefinieerd als duurzaam, koolstofarm, hulpbronnenefficiënt en concurrerend. De belangrijkste veronderstellingen zijn gericht op het oplossen van het conflict in verband met het overmatige verbruik van hulpbronnen, en de nadruk ligt op hergebruik, voortdurend herbouwen en gebruiken van wat hernieuwbaar is. Het is dus een overgang van het zogenaamde “van wieg tot graf” naar dat wat “van wieg tot wieg” wordt genoemd. Het is gebaseerd op vier fundamentele principes: productvermindering, producthergebruik, productterugwinning en productrecycling aan het einde van de effectieve gebruiksperiode. Zo werd er in de circulaire economie van uitgegaan dat de waarde van materialen en energie die in producten worden gebruikt, gedurende de optimale tijd in de hele waardeketen zou worden gehandhaafd, en dat het resulterende afval (indien aanwezig) een potentiële grondstof is.

Het concept van de circulaire economie is gebaseerd op de aanname dat het een continue ontwikkelingscyclus is. Het behoudt en verrijkt natuurlijk kapitaal, terwijl het grondstofrendement wordt geoptimaliseerd en het systeemrisico wordt geminimaliseerd door effectief beheer van materiaalstromen. Het belangrijkste hier is om de voorwaarden te scheppen voor het creëren van meer banen met minder middelen en verspilling dan nu. Daarom wordt aangenomen dat de overgang naar een meer circulaire economie het concurrentievermogen en de innovatie kan bevorderen door nieuwe bedrijfsmodellen en technologieën te stimuleren en sociale innovatie te vergemakkelijken.

De uitgangspunten van het concept van de circulaire economie kwamen al voor in het EU-beleid en de EU-strategie in het Zesde Milieuactieprogramma van de Europese Gemeenschap. Hij benadrukte het belang van activiteiten ter bevordering van een rationeel beheer van natuurlijke hulpbronnen en een goed afvalbeheer, en wees op de noodzaak om de economie te dematerialiseren, de hulpbronnenefficiëntie te verhogen en de hoeveelheid geproduceerd afval te verminderen. In Europa begon de introductie van de principes van GOZ-implementatie in EU-beleid en -strategieën vanaf 2014, wat duidelijk aangeeft dat het economische model moet worden aangepast aan de economieën van de lidstaten. GOZ is beschreven als een ontwikkelingsstrategie die economische groei mogelijk maakt en tegelijkertijd het verbruik van hulpbronnen optimaliseert, productieketens en consumptiepatronen grondig transformeert en industriële systemen herontwerpt [3].

Bron: https://pixabay.com/pl/illustrations/recyklingu-recykling-znak%c3%b3w-odpady-1341372/

Ondanks de vele voordelen en het toekomstgerichte karakter, staat de circulaire economie nog steeds niet centraal in de reguliere managementpraktijken. Het is heel moeilijk om investeerders ervan te overtuigen dat het gebruik van dit soort projecten duurzaam zal zijn. In het huidige stadium hebben we nog geen database met de beschreven historische ervaringen die direct en ontegensprekelijk de effectiviteit van het gebruik van dit soort praktijken aantonen. Het ontmoedigende feit voor ondernemers is ook een aantal administratieve regelingen die erop volgen [4].

De enige factor tot nu toe die sommige bedrijven aanmoedigt om een ​​circulaire economie in hun activiteiten te introduceren, is ethische druk. Milieuorganisaties en het groeiende bewustzijn van mensen over de noodzaak om voor de natuurlijke omgeving te zorgen, vormen een belangrijke drukkracht die bedrijven ertoe aanzet hun bedrijfsmodel te veranderen.

Het economische evaluatiemodel, gericht op kortetermijnrendementen, is echter nog steeds dominant. Het maakt het moeilijk om de beoordeling van economische efficiëntie te vervangen door bredere ecologische en economische benaderingen.

Hoe moeilijk het is om investeerders te overtuigen om de criteria van kapitaalverbintenis verder uit te breiden dan economische efficiëntie op basis van de huidige marktprijzen, blijkt uit vergelijkingen van beursindexen, die niet duidelijk het voordeel onthullen van waarderingen van ondernemingen die duurzame ontwikkeling verklaren in vergelijking met traditioneel georiënteerde ondernemingen naar de markt. Het idee van een onderneming die economische groei verzoent met respect voor ecologische en sociale waarden raakt geleidelijk aan de mainstream, wat tot uiting komt in b.v. nieuwe bedrijfsmodellen, waaronder modellen voor circulaire economie.

Een bijkomend probleem voor ondernemers in dit geval is de noodzaak om economische efficiëntie te verzoenen met de fysieke beperkingen die recyclage met zich meebrengt. Het concept van een circulaire economie is gemakkelijker te analyseren en te implementeren op macro- en meso-economisch niveau als het gaat om het economische systeem als geheel. Een dergelijk niveau maakt het mogelijk om de economische berekening uit te breiden met maatschappelijke kosten, die vaak buiten de invloedssfeer van de beslissingen van het bedrijf liggen. Ook op macro- en mesoniveau zijn bestuurlijke besluiten die het mogelijk maken om via het marktmechanisme moeilijk bereikbare doelen te bereiken van groter belang [5].

Bron: https://pixabay.com/pl/illustrations/deska-strza%c5%82ki-tarcza-uwaga-zmiana-978179/

Het concept van de circulaire economie gaat echter uit van een heel andere aanname. Het doel is de continue ontwikkelingscyclus en de verrijking van natuurlijk kapitaal, terwijl het grondstofrendement wordt geoptimaliseerd en het systeemrisico wordt geminimaliseerd door effectief beheer van materiaalstromen. Er zijn vijf fundamentele kenmerken van de circulaire economie:

1. Afval is “ontworpen”. De doelstellingen van de circulaire economie zijn onder meer het systematisch elimineren van afval. Technische materialen zoals polymeren, legeringen en andere producten van menselijke activiteit moeten zo worden ontworpen dat ze kunnen worden teruggewonnen, opgeknapt en verbeterd. Dit zal de energie-input verminderen en het waardebehoud maximaliseren (zowel economisch als qua hulpbronnen).
2. Diversiteit creëert kracht. In een ecosysteemeconomie moet de omvang van de afzonderlijke sectoren in evenwicht zijn. Dit is vergelijkbaar met de veranderingen in het milieu die worden veroorzaakt door biodiversiteit. Dit schept voorwaarden voor ontwikkeling op de lange termijn.
3. De economie draait op energie uit hernieuwbare bronnen. Aangezien de circulaire economie ernaar streeft het gebruik van hulpbronnen te ontkoppelen en de veerkracht van het economische systeem te vergroten, moet de energie die wordt gebruikt om het aan te drijven, van nature hernieuwbaar zijn.
4. Systeemdenken is essentieel. De hele wereld bestaat uit vele systemen. Ze bestaan ​​uit elementen als bedrijven, mensen, milieu en natuur. Ze zijn allemaal nauw met elkaar verbonden en hebben interactie met elkaar. De effectiviteit van veranderingen naar een circulaire economie wordt bepaald door rekening te houden met al deze afhankelijkheden en de daaruit voortvloeiende gevolgen.
5. Prijzen of andere feedbackmechanismen weerspiegelen de werkelijke kosten. In een circulaire economie fungeren prijzen als indicatoren. Hun effectiviteit hangt af van hun vermogen om alle kosten weer te geven, inclusief de kosten van negatieve externe effecten [6].

Bron: https://unsplash.com/photos/OTDyDgPoJ_0

Over de hele wereld vinden discussies rond de circulaire economie plaats en het is momenteel een van de belangrijkste onderwerpen in het bedrijfsleven. In feite kan de groei van een bedrijf worden versneld door strategieën gericht op het repareren en vernieuwen van producten of het vervangen ervan door diensten (het creëren van toegevoegde waarde in bestaande producten en diensten), het toevoegen van waarde aan producten door wijzigingen in het ontwerp of de functionaliteit aan te brengen (het verhogen van de innovatie van producten en diensten). en diensten) en het juiste en meest effectieve gebruik van middelen, wat leidt tot verlaging van de bedrijfskosten [7].

De overgang naar een meer circulaire economie vereist veranderingen in elke schakel in de waardeketen, van productontwerp tot nieuwe bedrijfs- en marktmodellen, van nieuwe manieren om afval om te zetten in hulpbronnen tot nieuw consumentengedrag. Het gaat om een ​​complete systeemverandering en innovatie, niet alleen in technologie, maar ook in organisatie, publiek bewustzijn, financieringsmethoden en politiek. Geschat wordt dat het verbeteren van de besparingen op hulpbronnen in de hele waardeketen de behoefte aan materiële inputs tegen 2030 met 17-24% zou kunnen verminderen, en een beter gebruik van hulpbronnen zou de Europese industrie in totaal € 630 miljard per jaar kunnen besparen. Bedenk dat de transitie naar een circulaire economie misschien wel de grootste revolutie in de wereldeconomie in 250 jaar is en tegelijkertijd een kans voor veranderingen in het proces van organisatie van productie en consumptie. De sleutel tot succes en duurzaam concurrentievoordeel op dit gebied is het “intelligente” gebruik van gerecycleerde materialen, zodat enorme investeringen van bedrijven in nieuwe technologieën en niet-standaardoplossingen resultaten zullen opleveren in de vorm van een volledige eliminatie van het concept van “eind van de levensduur van het product” ten gunste van een breed gebruik van afval in verschillende delen van het bedrijf.

Bron: https://unsplash.com/photos/RkIsyD_AVvc

Het implementeren van de uitgangspunten van de circulaire economie is een proces. Het begint met het definiëren van de visie van het bedrijf. Hiertoe is het noodzakelijk om overkoepelende regels te creëren, evenals wijzigingen in de corporate governance. Daarnaast worden kansen en te behalen doelen in kaart gebracht.

De volgende stap is het kiezen van een businessmodel dat de transformatie naar een circulaire economie mogelijk maakt. Succes bij het implementeren van de uitgangspunten van circulaire economie hangt af van samenwerking tussen individuele afdelingen van het bedrijf (inclusief inkoop, supply chain, productie, marketing).

Met behulp van het ReSOLVE-schema (Regenerate, Share, Optimize, Loop, Virtualise, Exchange) zijn de belangrijkste uitdagingen voor het bedrijfsleven in te delen in groepen. Het onderscheidt zes hoofdgebieden voor actie om de transitie naar een circulaire economie te ondersteunen.

1. Regeneratie is een actie die gericht is op het overschakelen op hernieuwbare materialen en energiebronnen, d.w.z. de praktische uitvoering van het idee om teruggewonnen biologische hulpbronnen terug te brengen naar de biosfeer.
2. Delen met medegebruikers is een fantastische manier om het gebruik van een product of dienst te maximaliseren. Het idee kan worden geïmplementeerd door privébronnen te delen (op peer-to-peer-basis) of door een openbare pool van herbruikbare producten aan te bieden (tweedehands).
3. Optimalisatieactiviteiten richten zich primair op het verhogen van de efficiëntie en effectiviteit van het product en het verwijderen van afval in het productieproces en de supply chain. Belangrijk is dat optimalisatie geen verandering van het product of de technologie vereist.
4. Loop – Het gesloten houden van componenten en materialen die circuleren door b.v. hergebruik van producten, recycling, terugwinning van grondstoffen, minimaliseren van materiaal- en energieverliezen
5. Virtualiseren – is een operatiemodel dat de levering van specifiek nut virtueel in plaats van materieel veronderstelt.
6. Uitwisseling – het gaat om het toepassen van moderne technologieën en het kiezen van moderne producten en diensten. Oude materialen worden vervangen door nieuwe geavanceerde technologieën [8].

Bron: https://pixabay.com/pl/photos/poj%c4%99cie-cz%c5%82owiek-dokumenty-osoby-1868728/

De circulaire economie is een belangrijk aspect van het moderniseringsproces van de Europese economie en een sleutel tot het model van de economie van het hergebruik van hulpbronnen. We moeten streven naar een systeem waarin het hoofddomein de bescherming van de natuurlijke omgeving voor toekomstige generaties zal zijn. Het is ook belangrijk voor de economische ontwikkeling dat alle veranderingen ook worden doorgevoerd om beter tegemoet te komen aan belangrijke sociale behoeften, nieuwe sociale relaties te creëren en in het bijzonder om het algemeen welzijn te bereiken. Het gaat om wederkerigheid. De kansen die de circulaire economie biedt, betekenen dat bedrijven die hun bedrijfsmodellen effectief transformeren, meetbare voordelen kunnen verwachten. Dit brengt echter een aantal uitdagingen met zich mee. Het is noodzakelijk om diepgaande veranderingen aan te brengen op veel gebieden van de activiteit van het bedrijf om de oplossingen van de circulaire economie te implementeren [9].

De grootste uitdagingen zijn onder meer: significante wijzigingen aanbrengen in productontwerpen of deze helemaal opnieuw ontwerpen, nieuwe technologieën implementeren (bijv. 3D-printen), de efficiëntie en duurzaamheid van aangeboden producten verhogen, overschakelen op hernieuwbare energiebronnen en materialen, identificatie van waardevol afval en hun hergebruik . Om ze allemaal te ontmoeten, moet geleidelijk maar volledig zijn. Bovenal is een systemische aanpak nodig, gericht op de onderlinge verbanden in de organisatie. Voorbeelden van implementatiediagrammen kunnen nuttig zijn. Dit proces moet worden aangepast aan een specifieke onderneming, met bijzondere nadruk op de specifieke kenmerken, mogelijkheden en beperkingen, omdat er niet één algemeen schema is voor het installeren van het circulaire-economiemodel dat van toepassing is op alle soorten bedrijven.

Bron: https://unsplash.com/photos/KP6XQIEjjPA