Innowacje, gospodarka cyrkularna w modelu biznesowym na rzecz zrównoważonego rozwoju

Zgodnie z celami KE przedstawionymi 2 grudnia 2015 r., dotyczącymi budowy gospodarki cyrkularnej, do 2030 r. planowane jest osiągnięcie poziomu 65% w zakresie recyklingu odpadów komunalnych oraz 75% w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych. Do 2030 r. strumień odpadów przeznaczonych do składowania ma wynosić do 10%. Wprowadzony zostanie również zakaz składowania odpadów segregowanych. W związku z tym coraz więcej firm poszukuje najbardziej innowacyjnych rozwiązań w zakresie racjonalnego gospodarowania odpadami.

Kluczem do sukcesu i trwałej przewagi konkurencyjnej w tej dziedzinie jest „inteligentne” wykorzystanie materiałów pochodzących z recyklingu do tego, aby odpady, jeśli w ogóle powstają, zyskały zupełnie nową rangę, stając się surowcem XXI wieku. Ogromne inwestycje firm w nowe technologie i niestandardowe rozwiązania spowodowałyby całkowite wyeliminowanie pojęcia „końca życia produktu”. Pozornie zużyty produkt może otrzymać drugie życie, zyskując nowe i praktycznie dowolne przeznaczenie. Dlatego jednym z kluczowych założeń gospodarki cyrkularnej powinno być poszukiwanie takich metod recyklingu, które dają firmie największe możliwości przetwarzania w odpowiedzi na zróżnicowane potrzeby i możliwości przedsiębiorstwa – w 100% zintegrowane ze strategią i celami firmy [10].

Gospodarka cyrkulacyjna wymusza zmiany nie tylko w działaniu i podejściu, ale przede wszystkim w myśleniu o własnych działaniach i inicjatywach podejmowanych w ramach łańcucha dostaw. Na poziomie gospodarek krajów czy regionów temat gospodarki cyrkularnej w dużej mierze wiąże się z koniecznością zdefiniowania podejść, założeń, strategii i polityk. Prawdziwe wyzwanie stoi przed przedsiębiorstwami, które zobligowane są przez nowe trendy i oczekiwania konsumentów do wskazania konkretnych rozwiązań, modeli i ścieżek działania.

Najbardziej elastyczny sposób przetwarzania odpadów z możliwością ich późniejszego wykorzystania do określonych celów przedsiębiorstwa to upcykling, downcykling i wreszcie upcykling marki.

Źródło: https://unsplash.com/photos/7_TSzqJms4w

Upcykling jest obecnie jedną z najbardziej inspirujących metod zagospodarowania odpadów powstających w przedsiębiorstwach. Jest to proces twórczego recyklingu, który polega na nadawaniu wyższej wartości pozornie zużytym przedmiotom i materiałom, przekształcając je w estetyczne, funkcjonalne i w pełni wartościowe produkty.

W gospodarce linearnej każdy produkt, który stracił swoją pierwotną atrakcyjność i funkcjonalność, staje się przestarzały i bezużyteczny, mimo że nadal nadaje się do użytku. Upcykling to zmienia. Dzięki takim działaniom, jak jego odbudowa, dekonstrukcja, czyli rozkładanie na elementy, a następnie przetwarzanie, czyli przeprojektowywanie w celu nadania mu nowej, estetycznej i funkcjonalnej formy. Upcykling jest formą ekspresji artystycznej. Przetworzone odpady nie tylko zyskują na wartości, ale także stają się niepowtarzalne i wyjątkowe. Przy odrobinie wyobraźni ze śmieci można zrobić niemal wszystko – elementy wystroju wnętrz, meble, ubrania czy przedmioty codziennego użytku. Doskonałym przykładem upcyklingu będzie np. przerabianie europalet na meble. Nazywa się to czasem recyklingiem 2.0. [11]

W ten sposób można stworzyć prawie wszystko.  Ogranicza nas tylko nasza wyobraźnia.  Przykładem tego jest upcykling produktów, gdzie z pozornie bezużytecznych materiałów powstają piękne elementy wystroju wnętrz biurowych, firmowe materiały promocyjne i gadżety konferencyjne, nagrody w konkursach organizowanych przez firmę, upominki dla pracowników i klientów firmy, a nawet ekspozycje na stoiskach targowych czy strefy ekologiczne na imprezach firmowych.  Proces upcyklingu ma niewątpliwy potencjał kampanijny.  Angażuje konsumentów, którym jest bardzo bliski, w działania inicjowane przez firmy na rzecz poprawy stanu środowiska [12].

Przykłady produktów wytworzonych z wykorzystaniem upcyklingu można znaleźć w Internecie.

Źródło: https://unsplash.com/photos/JuWTGYVC5UI

Twórca marki Dekoeko opracował metodologię zwaną Brand Upcycling. Polega ona na zwiększeniu wartości marki poprzez aktywizację ekologicznego upcyklingu firmy w różnych jej działach. Korzyści płynące z zastosowania tego typu rozwiązania są liczne. Po pierwsze, firma wchodzi na ścieżkę gospodarki cyrkulacyjnej w oparciu o to, co już posiada, czyli generowane przez siebie odpady. Ponadto, tworząc na ich bazie produkty, zmniejsza zależność od coraz bardziej kurczących się zasobów naturalnych, wykorzystując jedynie dostępne surowce. Jednocześnie wzrasta wartość produktu, a jego cykl życia jest znacznie dłuższy. Tworząc nowe produkty upcyklingowe, firma zdecydowanie rozszerza skalę swojej działalności, docierając i pozyskując nową kategorię konsumentów zwracających uwagę na kwestie środowiskowe, wchodząc w niedostępne wcześniej nisze rynkowe oraz tworząc nowe rozwiązania biznesowe, bardziej optymalne pod względem odzysku odpadów w różnych obszarach przedsiębiorstwa.

Zupełnym przeciwieństwem upcyklingu jest wspomniany wcześniej downcykling. Występuje on wtedy, gdy podczas przetwarzania materiału otrzymujemy coś o mniejszej wartości. Właściwie prawie każdy rodzaj recyklingu przemysłowego to downcycling. Niewiele rzeczy można przetwarzać w nieskończoność bez utraty ich wartości. Przykładem może być recykling papieru. Nawet jeśli wyrzucimy do kosza papier najwyższej jakości, to po ośmiokrotnym przetworzeniu go z makulatury na inny papier włókna celulozy będą na tyle krótkie, że będzie można z niego zrobić co najwyżej tekturę. Podobnie jest z plastikiem – najgorszej jakości plastik może być przetworzony tylko raz! Czy są jakieś przykłady materiałów, które można przetwarzać bez końca? Są – takim materiałem jest aluminium i inne metale.

Dlatego, mimo że recykling jest bardzo dobrą formą poprawy sytuacji ekologicznej na świecie, należy szukać i stosować metody, które jeszcze bardziej przyczynią się do zmniejszenia ilości odpadów, a jednocześnie pomogą środowisku naturalnemu. Taką metodą jest właśnie upcykling.

Źródło: https://unsplash.com/photos/nBHT1k1nHfc

Inną metodą, która pozwala na swobodne wprowadzanie gospodarki cyrkulacyjnej w przedsiębiorstwach, jest innowacyjna technologia mechaniczno-termicznego przetwarzania RotoSTERIL, opracowana przez Bioelektra Group S.A. Pozwala ona na ponowne wykorzystanie aż 96% zmieszanych odpadów komunalnych. Technologia ta jest wdrażana w zakładach przetwarzania. Opiera się ona na połączeniu sterylizacji i mechanicznego sortowania i nie wymaga stosowania skomplikowanych systemów segregacji, jak w przypadku recyklingu, gdzie przetwarza się jedynie ok. 20% wszystkich odpadów.

Tutaj wyniki osiąga się nawet przy najprostszej zbiórce odpadów, w jednym koszu. Zmieszane odpady są przekształcane w surowce dzięki automatycznej i bardzo precyzyjnej segregacji wysterylizowanych, suchych odpadów. W ten sposób technologia ta jest w stanie zminimalizować składowanie odpadów, a większość materiału – nawet 96% – może być ponownie wykorzystana w gospodarce.

Technologia RotoSTERIL charakteryzuje się wysoką efektywnością ekonomiczną. Przychody uzyskiwane są ze sprzedaży wydzielonych frakcji surowcowych i biomasy. Równocześnie eliminowane są koszty utylizacji odpadów. Innowacyjność tego rozwiązania polega na następujących parametrach: recykling na poziomie 65% (odzyskiwane są różne surowce wtórne: szkło, tworzywa sztuczne, metale żelazne, aluminium, biomasa wykorzystywana jako substrat do materiałów budowlanych lub środek poprawiający właściwości gleby), brak zapachów, minimalne składowanie odpadów (na poziomie 4%), prosta zbiórka odpadów.

Wynikające z tego korzyści dla środowiska są ogromne: brak emisji do środowiska – do wody, gleby i powietrza nie są odprowadzane żadne szkodliwe substancje, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, brak odorów powstających podczas przetwarzania odpadów, co minimalizuje ryzyko konfliktu ze społecznościami zamieszkującymi okolice zakładu, a także niemal całkowity brak składowania odpadów (składowanie do 4% bezpiecznych odpadów poprocesowych) i zwrot do gospodarki ponad 65% odpadów w postaci surowców.

Źródło: https://unsplash.com/photos/qph7tJfcDys

Działania innowacyjne w gospodarce cyrkulacyjnej coraz częściej zaczynają się koncentrować na opracowywaniu metod odzyskiwania poszczególnych, bardzo wąskich typów surowców, takich jak celuloza, biogaz czy fosfor.

Działania związane z odzyskiem celulozy są obecnie jednym z głównych działań związanych z tym tematem. W procesie oczyszczania ścieków włókna papierowe są oddzielane i ponownie wykorzystywane, głównie w budownictwie. Granulki papieru toaletowego z recyklingu można przetworzyć, odpowiednio utwardzić i w efekcie uzyskać surowiec, który dobrze sprawdza się np. na drogach.

Opis ten jest nie tylko teoretycznym, praktycznym zastosowaniem odzyskanych włókien celulozowych. Ścieżki z makulatury można z powodzeniem spotkać w prowincji Fryzja. W miejscowym zoo znajduje się również wybrukowany parking dla dzieci.

Z reguły utylizacja zanieczyszczeń zawierających celulozę jest bardzo kosztowna. Metoda ponownego wykorzystania jej jako surowca w budownictwie pozwala na znaczne obniżenie tego kosztu, dzięki możliwości wprowadzenia oszczędności w innych obszarach, na innych materiałach. Zyskuje również nasza planeta – dzięki absolutnie ekologicznemu podejściu do problemu. Metoda ta jest popularna w Holandii.

Gaz ziemny jest surowcem, którego zasoby są obecnie wyczerpane. Dlatego obecnie poszukuje się innych substancji, które mogłyby go zastąpić, zachowując przy tym wszystkie niezbędne właściwości. Tym „czymś” może być biogaz pochodzący z oczyszczania ścieków.

Rozwiązanie to jest stosowane m.in. w USA i Niemczech. Oryginalna koncepcja BioCat pozwala na przekształcenie pozostałości po uzdatnianiu wody w biogaz, z którego w procesie elektrolizy wydzielany jest wodór i woda. W ten sposób uzyskujemy ekologiczną energię, którą można efektywnie wykorzystać do innych celów.

Przy okazji elektrolizy można również uzyskać inny użyteczny element – ciepło. Podczas procesu biometanizacji w celu rozłożenia biogazu wytwarzane jest podgrzane powietrze, które można wykorzystać na przykład do ogrzewania osadu w początkowych fazach fermentacji.

Wyeliminowanie z wody fosforu, który jest uważany za zanieczyszczenie zbiorników, okazuje się korzystne również w gospodarce cyrkulacyjnej. Jest on doskonałym materiałem do nawożenia roślin. Wbrew pozorom to właśnie on odpowiada za ograniczenie spływu zanieczyszczeń do wody. Ponadto ma pozytywny wpływ na zwiększenie plonów.

Źródło: https://unsplash.com/photos/Mwuod2cm8g4